Όταν τα F-84F θα χτυπούσαν τους Τούρκους στην Κερύνεια - Η αποστολή που ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή

Από τις πλέον άγνωστες πτυχές των δραματικών γεγονότων στην Κύπρο αποτελεί και η προετοιμασία 20 F-84F Thunderstreak για προσβολή του τουρκικού προγεφυρώματος στην ακτή της Κερύνειας.

Γράφει ο Γιώργος Λαμπράκης

Κύπρος 20 Ιουλίου 1974. Η Τουρκία εισβάλει στο μαρτυρικό νησί και οι υπερασπιστές του μόνοι και αβοήθητοι δίνουν άνισες μάχες, περιμένοντας ενισχύσεις από την Ελλάδα. Καστέλι 133 Σ.Μ. 22 Ιουλίου 1974. Τα αεροσκάφη F-84F Thunderstreak της Πολεμικής Αεροπορίας που έχουν μετασταθμεύσει από την 115 Πτέρυγα Μάχης των Χανίων, έχουν ένα και μοναδικό σκοπό: Να προσβάλουν την Τουρκική αποβατική δύναμη στην Κυρήνεια. 

Στους Έλληνες χειριστές δίνεται δύο φορές η διαταγή να απογειωθούν, όμως και τις δύο φορές η αποστολή ματαιώνεται την τελευταία στιγμή...

Σήμερα, επιχειρούμε να φωτίσουμε άγνωστες πτυχές της αποστολής αυτής, με νέα στοιχεία και μαρτυρίες. Στοιχεία για τον σχεδιασμό και τις δυσκολίες της επιχείρησης, αλλά και για την πολεμική ατμόσφαιρα που επικρατούσε εκείνα τα κρίσιμα 24ωρα στις αεροπορικές βάσεις τις Κρήτης. 42 χρόνια μετά τα δραματικά γεγονότα, τα αναπάντητα "γιατί" συνεχίζουν να βασανίζουν τους πρωταγωνιστές...

Η δράση της Ελληνικής Αεροπορίας κατά τη διάρκεια των δραματικών γεγονότων της Κύπρου τον Ιούλιο του 1974 έχει συνδεθεί αναμφίβολα με την ηρωική αποστολή των Noratlas στο μαρτυρικό νησί και τη μεταφορά Ελλήνων καταδρομέων ως ενίσχυση των εκεί μαχόμενων τμημάτων της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ.

Γεγονότα όπως η κατάρριψη ενός τουρκικού F-102A και η συντριβή ενός δεύτερου αεροσκάφους του ίδιου τύπου έπειτα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά F-5A πάνω από το Αιγαίο, αλλά και η μη χρησιμοποίηση των F-4E Phantom που μόλις είχε παραλάβει η χώρα μας και που θα μπορούσαν να αλλάξουν δραματικά τη ροή των γεγονότων, είναι ευρέως γνωστά.

Ωστόσο δεν συμβαίνει σίγουρα το ίδιο και για τη δράση των θρυλικών αεροσκαφών F-84F Thunderstreak της Ελληνικής Αεροπορίας, τα οποία είχαν αναλάβει ως αποστολή την προσβολή του τουρκικού προγεφυρώματος στην ακτή της Κερύνειας, επιχειρώντας από το αεροδρόμιο του Καστελίου στο Ηράκλειο της Κρήτης. Εκεί είχαν μετασταθμεύσει δυο 24ωρα πριν από την τουρκική εισβολή, προερχόμενα από την 115 Πτέρυγα Μάχης (αεροδρόμιο της Σούδας) όπου ήταν η βάση τους.

Η φύση της επιχείρησης, η παλαιότητα των αεροσκαφών και η οριακή ακτίνα δράσης τους – για την εκτέλεση πολεμικής αποστολής στη Κύπρο -, έδωσαν σε αυτή την αποστολή τον χαρακτηρισμό ... της αυτοκτονίας! Δύο φορές, μια πράσινη φωτοβολίδα έδωσε το σύνθημα στους πιλότους για απογείωση και ισάριθμες φορές η διαταγή αυτή ανακλήθηκε...

Το παρόν αφιέρωμα επιχειρεί να φωτίσει άγνωστες πτυχές της αποστολής που είχαν αναλάβει τότε τα F-84F από το Καστέλι, με τη βοήθεια του Πτεράρχου (Ι) ε.α. Ορέστη Κριτσωτάκη, ο οποίος μας μίλησε πριν από λίγα χρόνια, ενώ την περίοδο των δραματικών γεγονότων στη Μεγαλόνησο υπηρετούσε στην 115 ΠΜ ως ιπτάμενος στα F-84F Thunderstreak με το βαθμό του Επισμηναγού (Ι).

Το σχέδιο "Κ" και η 126 Σμηναρχία Μάχης του Ηρακλείου

Λίγα 24ωρα πριν από την τουρκική εισβολή, η Ελληνική Αεροπορία είχε ξεκινήσει τη διασπορά των δυνάμεών της με βάση τα επιχειρησιακά Σχέδια που είχαν εκπονηθεί για αντιμετώπιση πιθανής εισβολής της Τουρκίας στη Κύπρο. Με βάση αυτά, η Κρήτη και τα αεροδρόμιά της τέθηκαν σε επιφυλακή καθώς από εκεί, στο πλαίσιο του αεροπορικού σκέλους του Σχεδίου «Κ», τα ελληνικά αεροσκάφη θα ξεκινούσαν για το μαρτυρικό νησί.

Από τις 17 Ιουλίου, δύο ημέρες δηλαδή μετά το πραξικόπημα στην Κύπρο, άρχισε η εντατική κινητοποίηση. Για τον σκοπό αυτό, 10 μαχητικά αεροσκάφη F-5A της 341 Μοίρας Αναχαίτισης Ημέρας προερχόμενα από την 111 Πτέρυγα Μάχης στη Ν. Αγχίαλο Βόλου είχαν ήδη μετασταθμεύσει στην 126 Σμηναρχία Μάχης στο Ηράκλειο αναλαμβάνοντας καθήκοντα ετοιμότητας.

Επίσης, στις 20 Ιουλίου μεταστάθμευσε στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου από την 114 Πτέρυγας Μάχης της Τανάγρας και μια τετράδα αεροσκαφών αναχαίτισης F/TF-102A Delta Dagger της 342 Μοίρας Παντός Καιρού, τα οποία μάλιστα παρείχαν εντός του FIR Αθηνών κάλυψη στα μεταγωγικά αεροσκάφη Noratlas, που επέστρεφαν από την Κύπρο τις πρώτες πρωινές ώρες της 22ας Ιουλίου 1974, ολοκληρώνοντας την θρυλική Αποστολή ΝΙΚΗ και την μεταφορά των Καταδρομέων στην μαρτυρική μεγαλόνησο!

Στις 22 Ιουλίου διατάχθηκε η μεταστάθμευση από την 117 Πτέρυγα Μάχης της Ανδραβίδας στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου των υπερσύγχρονων και νεοπαραληφθέντων -τότε- αεροσκαφών F-4E Phantom της 339 Μοίρας (δέκα αεροπλάνα του τύπου έφτασαν συνολικά στην 126 ΣΜ). Τα αεροσκάφη αυτά, μπορούσαν να επιφέρουν συντριπτικό χτύπημα στους Τούρκους (οι οποίοι δεν το διέθεταν) με τα ετοιμοπόλεμα πληρώματά τους, ενώ η ακτίνα δράσης τους επέτρεπε την ασφαλή επιστροφή στην Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση της αποστολής πάνω από την Κύπρο. Η διαταγή αποδέσμευσης όμως των αεροσκαφών δεν δόθηκε...

Η κατάσταση στην 115 Πτέρυγα Μάχης της Σούδας

Στην 115 Πτέρυγα Μάχης ανακλήθηκαν οι άδειες του προσωπικού ενώ οι αυξημένες ανάγκες υπαγόρευσαν ακόμα και την αξιοποίηση των εκτός ενεργείας αεροσκαφών F-84F.

Στην αεροπορική βάση της Σούδας στάθμευε εκείνη την εποχή μία Μοίρα Διώξεως/Βομβαρδισμού: η 340 Μ.Δ/Β εξοπλισμένη με αεροσκάφη F-84F, τα οποία εκείνη την εποχή αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της Ελληνικής Αεροπορίας. Η τελευταία είχε παραλάβει από τα τέλη Νοεμβρίου του 1956 μέχρι το 1971 περισσότερα από 160 αεροσκάφη αυτού του τύπου, όμως από τα τέλη της δεκαετίας του ΄60 άρχισε η σταδιακή συρρίκνωση του στόλου λόγω παλαιότητας, με αποτέλεσμα πολλά F-84F να εισέρχονται σε κατάσταση μακράς αποθήκευσης, εν αναμονή μάλιστα και της άφιξης των F-4E Phantom.

Στη δύναμη της Μοίρας, τον Ιούλιο του 1974, υπήρχαν περίπου 70 Thunderstreak εν ενεργεία. Όμως λόγω της έκρυθμης κατάστασης, πολλά από τα αποσυρμένα F-84F (διάφορες πηγές ανεβάζουν τον αριθμό τους σε 50 αεροσκάφη, τα οποία βρισκόντουσαν είτε σε αποθήκευση είτε ήταν εγκαταλειμμένα) και χάρη στις τιτάνιες προσπάθειες του τεχνικού προσωπικού της 340 ΜΔΒ, ενεργοποιήθηκαν ξανά και μέσα σε 48 μόλις ώρες επανήλθαν σε υπηρεσία. Έτσι στα τέλη του ίδιου μήνα η 115 ΠΜ κατόρθωσε να αυξήσει τον αριθμό των ενεργεία Thundestreak και να υπερβεί τα 110 ετοιμοπόλεμα αεροσκάφη!



Τα F-84F Thunderstreak στο Καστέλι!

Στις 18 Ιουλίου, κλιμάκιο της 340 Μοίρας Διώξεως/Βομβαρδισμού, με την προσωρινή ονομασία 3402 Μ.Δ/Β και επικεφαλής τον τότε Επισμηναγό και αξιωματικό επιχειρήσεων της 340 Μ.Δ/Β Αθανάσιο Μπουρολιά, έλαβε εντολή να μετασταθμεύσει από τα Χανιά, στο αεροδρόμιο του Καστελίου Πεδιάδος, στο Ηράκλειο. Με ένα μεταγωγικό αεροσκάφος Noratlas μεταφέρθηκαν στο Καστέλι οι μηχανικοί, το τεχνικό προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων και τα υλικά για την εξυπηρέτηση των F-84F.

«Ξεκινήσαμε με 20 αεροσκάφη F-84F Thunderstreak από την 115 Πτέρυγα Μάχης για το αεροδρόμιο του Καστελίου όπου και μετασταθμεύσαμε κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες. Ξέραμε ότι εάν οι Τούρκοι έκαναν απόβαση στην Κύπρο θα μας δινόταν διαταγή για προσβολή από αέρος της ακτής όπου θα βρισκόταν ο Τουρκικός Στρατός.

Αμέσως λοιπόν μετά την προσγείωσή μας στο Καστέλι τα αεροπλάνα εξοπλίστηκαν και ασφαλίστηκαν. Εμείς το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να περιμένουμε τις διαταγές. Ήμασταν έτοιμοι ...», αναφέρει ο Πτέραρχος (ε.α.) Ορέστης Κριτσωτάκης, γυρνώντας τη μνήμη του στα δραματικά εκείνα χρόνια και συνεχίζει: «Οι συνθήκες διαβίωσης στο αεροδρόμιο του Καστελίου δεν ήταν και οι καλύτερες. Υπήρχαν ελλείψεις σε βασικές υποδομές για τη φιλοξενία και εξυπηρέτηση του κλιμακίου μας, καθώς ήμασταν περίπου 100 άτομα, ιπτάμενοι και τεχνικοί. Μέναμε λοιπόν σε πρόχειρες σκηνές, ενώ από την αρχή οι ιπτάμενοι ήμασταν σε ετοιμότητα απογείωσης. Αλλά εμείς θεωρούμασταν τυχεροί γιατί οι τεχνικοί μας κοιμόντουσαν κάτω από τις πτέρυγες των αεροσκαφών! Φαγητό δεν υπήρχε για τόσα πολλά άτομα, όμως τη λύση την έδωσαν οι κάτοικοι των γύρω χωριών, οι οποίοι μας συμπαραστάθηκαν φέρνοντάς μας τρόφιμα και φρούτα. Κατάγομαι από τον Μοχό ένα χωριό πάνω από το Καστέλι και ο πατέρας μου εκείνη την περίοδο ήταν πρόεδρος της κοινότητας. Θυμάμαι με συγκίνηση τους πολίτες να κάνουν έρανο για να μαζέψουν λάδι, πατάτες και φρούτα για να μας τα προσφέρουν εκείνες τις δύσκολες μέρες. Τους είμαστε ευγνώμονες όλοι όσοι βρεθήκαμε εκεί για να υπερασπιστούμε τη πατρίδα μας...».

Στη περιοχή εξαιτίας της υπερβολικής ζέστης η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική βάζοντας σε μια μεγάλη δοκιμασία τους πιλότους, τους μηχανικούς που εξυπηρετούσαν τα αεροσκάφη, αλλά και το σύνολο του προσωπικού στη Σμηναρχία. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ψύκτες δεν προλάβαιναν να παγώνουν το νερό που τόσο ανάγκη είχαν όλοι... Η σίτιση των χειριστών όσο και του υπολοίπου προσωπικού και των σμηνιτών είναι ένα μεγάλο πρόβλημα ενώ η διανομή του φαγητού γίνονταν στους χώρους εργασίας καθώς κανείς δεν εγκατέλειπε ούτε λεπτό το πόστο ευθύνης του.



Τα δρομολόγια των αεροσκαφών ήταν συνεχή και τις επόμενες ημέρες. Από το απόγευμα της 18ης Ιουλίου η 133 Σμηναρχία Μάχης βρισκόταν σε πλήρη πολεμική ετοιμότητα. Μέχρι εκείνη την ημέρα, διοικητής στην 133 Σ.Μ. ήταν ο Σμήναρχος (Ι) Γ. Χαλικιάς ενώ στις 19 Ιουλίου τη διοίκηση ανέλαβε ο Σμήναρχος (Ι) Σταύρος Φιρφιλιώνης. (Ως νεαρός ανθυποσμηναγός το 1953 ο Στ. Φιρφιλιώνης συμμετείχε ως εφεδρικός χειριστής στο πρώτο Ελληνικό ακροβατικό σμήνος).

Παράλληλα το C.O.C μεταφέρθηκε στο νεόκτιστο Κέντρο Επιχειρήσεων, σε ένα υπόγειο χώρο κοντά στα box των αεροσκαφών F-84F.

Από την Παρασκευή 19 Ιουλίου έφταναν ενισχύσεις στην 133 Σμηναρχία Μάχης, τόσο από επιτάξεις πολιτικών οχημάτων όσο και χωματουργικών μηχανημάτων και οχημάτων του Στρατού (από την ΜΟΜΑ). Οχήματα παντός είδους, λεωφορεία, ταξί, φορτηγά ακόμα και αγροτικά οχήματα και ελκυστήρες συνέχιζαν να φτάνουν στο Καστέλι και τις επόμενες ημέρες, τα οποία αφού παραλαμβάνονταν, σκορπίζονταν στους ελαιώνες της περιοχής ενώ σε πολλά γίνονταν παραλλαγή και απόκρυψη!

Στη γραμμή πτήσεων λόγω έλλειψης μικρών οχημάτων χρησιμοποιήθηκαν για τις μετακινήσεις τα A.P.U Mercury τα οποία έβγαιναν εκτός λειτουργίας το ένα μετά το άλλο. Αυτά τα προβλήματα αμβλύνθηκαν κάπως, με την άφιξη των οχημάτων της επίταξης.



Η εισβολή

Το ξημέρωμα της 20ης Ιουλίου 1974 η Τουρκία εισέβαλε στη Κύπρο. Ανενόχλητος ο Τουρκικός Στρατός αποβιβάστηκε στην ακτή της Κερύνειας, ενώ οι Μονάδες της Εθνικής Φρουράς σφυροκοπούνταν από αέρα και θάλασσα. 

Αποτελεί βέβαια κοινά παραδεκτό ότι τουρκική απόβαση θα μπορούσε να είχε αντιμετωπιστεί αν, τις κρίσιμες πρώτες ώρες της εισβολής, είχαν εφαρμοστεί τα Εθνικά Σχέδια για την άμυνα της Κύπρου. Όμως οι υπερασπιστές της, έμελλε να δώσουν σχεδόν μόνοι τον άνισο αγώνα τους, αφού η ελληνική δικτατορική κυβέρνηση είχε άλλα σχέδια... Η είδηση της τουρκικής εισβολής το πρωινό της 20ης Ιουλίου σήμανε συναγερμό και στο αεροδρόμιο του Καστελίου με τα πληρώματα των F-84F να προετοιμάζουν πυρετωδώς την αποστολή τους.

Στις 05.15 το πρωί του Σαββάτου την 20η Ιουλίου, όσοι ήταν στο C.O.C άκουσαν ότι ξεκίνησε ο βομβαρδισμός της Κύπρου από την Τουρκική Πολεμική Αεροπορία. Λίγο αργότερα το C.O.C κατακλύστηκε από τις τηλεφωνικές εντολές που έπαιρναν οι ιπτάμενοι των F-84F από τα προϊστάμενα κλιμάκια. Για τον εξοπλισμό των αεροσκαφών είχαν διατεθεί βόμβες των 500 λιβρών, βόμβες ναπάλμ, ρουκέτες των 5in αλλά και βόμβες CBU τις οποίες αν και δεν διέθετε εκείνη την περίοδο η Πολεμική Αεροπορία, είχαν «απαλλοτριωθεί» από τις αποθήκες της Αμερικανικής Βάσης της Σούδας στα Χανιά...

Οι οπλουργοί που είχαν αναλάβει την εξυπηρέτηση των αεροσκαφών άλλαζαν συνεχώς τη διαμόρφωση των εξωτερικών φορτίων στα F-84F Thunderstreak, ανάλογα με τις διαταγές που έφταναν στην 133 Σμηναρχία Μάχης.

«Ο στόχος μας ήταν η προσβολή του τουρκικού προγεφυρώματος στην ακτή της Κυρήνειας. Το ηθικό μας ήταν στα ύψη και αρχίσαμε να εκπονούμε τον σχεδιασμό της αποστολής μας. Είχαμε φωτογραφίες και χάρτη της ακτής ενώ πληροφορίες που έφταναν από την Κύπρο ανέφεραν ότι η συγκέντρωση των τουρκικών στρατευμάτων εκεί λάμβανε χώρα δίχως την παραμικρή κάλυψη! Βέβαια, η πιο μεγάλη δυσκολία που είχαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν το πώς θα καταφέρουμε να φτάσουμε με τα παλαιά και βαρυφορτωμένα F-84F στην Κύπρο, παρακάμπτοντας μάλιστα την εμβέλεια αποκάλυψης των τουρκικών ραντάρ που ήταν εγκαταστημένα στην Αττάλεια. Επίσης υπήρχε τότε και ο φόβος των αγγλικών αεροσκαφών Lighting που επιχειρούσαν από τις βρετανικές βάσεις της Κύπρου και για τα οποία δεν γνωρίζαμε με τι τρόπο θα αντιδρούσαν απέναντι σε μια τέτοια δικής μας ενέργεια», αποκαλύπτει ο βετεράνος πιλότος των ελληνικών Thunderstreak.

Αυτό όμως που απασχολούσε τα ελληνικά πληρώματα περισσότερο από κάθε τι άλλο ήταν η ακτίνα δράσης των φορτωμένων F-84F Thunderstreak και το κατά πόσο θα ήταν εφικτή η επιστροφή των αεροσκαφών επί ελληνικού εδάφους μετά την εκτέλεση της παράτολμης αυτής αποστολής τους. Ο Πτέραρχος Ο. Κριτσωτάκης υποστηρίζει ότι παρά τα όσα έχουν κατά καιρούς αναφερθεί, στην πραγματικότητα ήταν δυνατή η επιστροφή των αεροσκαφών ενώ, αποκαλύπτει ότι δύο αεροσκάφη F-84F είχαν πετάξει εντός Ελλάδος για δοκιμή, προσομοιώνοντας την πτήση Κρήτη-Κύπρος, φορτωμένα όπως ακριβώς θα ήταν και σε πραγματικές συνθήκες, προκειμένου να διαπιστωθεί αν πράγματι κάτι τέτοιο ήταν εφικτό! Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι «τα αεροσκάφη θα πετούσαν για την Κύπρο έχοντας ως φορτίο δυο δεξαμενές καυσίμου των 1.420 λιβρών η καθεμία σε ισάριθμους εσωτερικούς υποπτερυγικούς πυλώνες, δυο βόμβες στους μεσαίους πυλώνες, ενώ στους εξωτερικούς πυλώνες τα F-84F ήταν φορτωμένα με μία επιπλέον δεξαμενή καυσίμου των 870 λιβρών από τη μία πλευρά και δυο φορείς ρουκετών των 5 ιντσών από την άλλη πλευρά. Φυσικά, είχαμε στη διάθεσή μας και τα έξι πολυβόλα που έφεραν μόνιμα τα F-84F. Η επιπλέον δεξαμενή καυσίμου θα εξασφάλιζε -αν και οριακά είναι αλήθεια- την επιστροφή των αεροσκαφών, τα οποία στις τρεις εσωτερικές δεξαμενές του αεροσκάφους έφεραν καύσιμο συνολικής χωρητικότητας 2.159 λιβρών. Επίσης η απογείωση μας λόγω του μεγάλου βάρους θα γινόταν εφικτή μόνο με τη βοήθεια των βοηθητικών πυραύλων JATO (Jet Assisted Take-Off). Το σύστημα αυτό έδινε επιπλέον ώση στο αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να απαιτείται μικρότερο μήκος διαδρόμου για την απογείωση. Είχαμε υπολογίσει, με βάση το φορτίο αυτό, ότι το F-84F κάλυπτε την απόσταση Καστέλι-Κυρήνεια σε 73,5 λεπτά, συμπεριλαμβανομένου και του χρόνου της προσβολής του στόχου. Μάλιστα θυμάμαι ότι είχε προηγηθεί και σχετική δοκιμή με δύο αεροσκάφη τα οποία αφού προσομοίωσαν την απόσταση, έκαναν άφεση των βομβών σε πεδίο βολής που βρισκόταν βορειοδυτικά της Λάρισας, σε μια περιοχή με το όνομα Δεσκάτη και στη συνέχεια επέστρεψαν».

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να καταγράψουμε και την άλλη άποψη που αναφέρεται σε διάφορες πηγές, η οποία υποστηρίζει ότι τα F-84F Thunderstreak δεν ήταν δυνατόν να επιστρέψουν στη βάση τους, αλλά θα κατέφευγαν στη Μέση Ανατολή και συγκεκριμένα στη Βηρυτό του Λιβάνου, με το Ισραήλ και τη Συρία να είχαν δώσει - έπειτα από διαπραγματεύσεις - το «πράσινο φως». Τους Έλληνες πιλότους θα συναντούσαν, αμέσως μετά την προσγείωσή τους, αξιωματούχοι της Ελληνικής πρεσβείας και ο Έλληνας αεροπορικός ακόλουθος για να τους παράσχουν βοήθεια μέχρι τον επαναπατρισμό τους.



Ο σχεδιασμός της αποστολής των ελληνικών Thunderstreak στην Κύπρο προέβλεπε απογείωση των αεροσκαφών και κατόπιν χαμηλή πτήση ανά τετράδες μέχρι την περιοχή του στόχου, άφεση των βομβών και στη συνέχεια δεύτερη διέλευση και εξαπόλυση των ρουκετών και πολυβολισμό. Στα briefing που ακολούθησαν αναλύθηκαν όλες οι λεπτομέρειες της αποστολής: «Μετά την απογείωσή από το Καστέλι η πτήση μας θα γινόταν σε πάρα πολύ χαμηλό ύψος, λίγα μόλις μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, για να αποφύγουμε τον εντοπισμό μας από τα τουρκικά ραντάρ ενώ φυσικά θα τηρούσαμε και σιγή ασυρμάτου. Με τη βοήθεια της ραδιοπυξίδας που έφεραν τα αεροσκάφη μας θα προσεγγίζαμε την ακτή της απόβασης των τουρκικών στρατευμάτων από την πλευρά των παραλίων της Τουρκίας ώστε όταν θα έβλεπαν πλέον οι Τούρκοι τα αεροσκάφη μας να πλησιάζουν προς το σημείο που ήταν συγκεντρωμένοι, να είχαν την εντύπωση ότι ήταν της δικής τους Αεροπορίας που έρχονταν για υποστήριξή τους! Με τον τρόπο αυτό θα πετυχαίναμε τον απόλυτο αιφνιδιασμό και θα κάναμε άφεση των όπλων μας, όπως είχαμε σχεδιάσει, πάνω από τις εχθρικές δυνάμεις που είχαν αποβιβαστεί και παρέμεναν εκεί καθηλωμένες σε μια μικρή έκταση γης. Βάσει του σχεδιασμού μας θα είχαμε τη δυνατότητα να παραμείνουμε πάνω από την ακτή της Κυρήνειας για μόλις τέσσερα λεπτά και θα πραγματοποιούσαμε δυο διελεύσεις πριν αποχωρήσουμε...».

Εντολή και η ματαίωση!

Δύο ώρες μετά τα μεσάνυχτα της 21ης προς 22α Ιουλίου 1974 οι πιλότοι των F-84F βρίσκονταν προσδεμένοι στα καθίσματά τους περιμένοντας τη διαταγή για απογείωση. Οι υπόλογοι έλεγχαν συνεχώς τα αεροσκάφη και τον οπλισμό τους. Οι περισσότεροι χειριστές ήταν νεαροί στην ηλικία με μικρή πτητική εμπειρία, όλοι τους όμως με το ηθικό στα ύψη. Έτοιμοι να πολεμήσουν αλλά και να πεθάνουν για την πατρίδα τους. «Οι περισσότεροι χειριστές των F-84F που βρέθηκαν στο Καστέλι», σημειώνει ο Πτέραρχος Ο. Κριτσωτάκης, «ήταν νέοι στην ηλικία ενώ υπήρχαν και ανθυποσμηναγοί με μόλις 15 ώρες στον τύπο! Όλοι όμως είχαν συναίσθηση της υψηλής αποστολής και του χρέους τους προς την πατρίδα γι αυτό και ήταν έτοιμοι για παν ενδεχόμενο. Όλοι μας είχαμε τη δίψα για να βρεθούμε στον αέρα και να κατευθυνθούμε προς τους στόχους μας, υπερασπιζόμενοι τους αδελφούς μας στην Κύπρο. Δεν σκεφτόμασταν τίποτα άλλο εκείνη τη στιγμή...». (Σημ.1)

Ο διοικητής της 133 Σμηναρχίας Μάχης πήγε προς τους χειριστές των F-84F Thunderstreak για να τους μεταφέρει μήνυμα του Αρχηγού ΓΕΑ, ενώ πολλοί αξιωματικοί έτρεξαν προς την πίστα για να δουν την απογείωση των αεροσκαφών. Μία πράσινη φωτοβολίδα από τον Πύργο Ελέγχου Πτήσεων διέκοψε την αναμονή των Ελλήνων χειριστών που βρισκόντουσαν από ώρα μέσα στα αεροσκάφη τους σε κατάσταση μέγιστης ετοιμότητας για ταχεία απογείωση, δίνοντας έτσι το σύνθημα για την έναρξη της επιχείρησης. Ολόκληρη η περιοχή του Καστελίου σείστηκε από τον χαρακτηριστικό θόρυβο που προκάλεσε η ενεργοποίηση των κινητήρων J-65 των F-84F, καθώς για να τεθούν σε λειτουργία χρησιμοποιούνταν ένα ειδικό φυσίγγιο αερίων σε υψηλή πίεση. Τα περισσότερα αεροσκάφη άρχισαν να τροχοδρομούν με τη σειρά που είχε καθοριστεί, αλλά η διαταγή μετά από δύο λεπτά ματαιώθηκε.

«Μόλις δόθηκε το σύνθημα εκκινήσαμε τους κινητήρες και τροχοδρομήσαμε για τον διάδρομο. Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε το καθήκον μας! Πριν απογειωθεί όμως το πρώτο αεροσκάφος πήραμε διαταγή να ματαιώσουμε...», λέει ο βετεράνος Αεροπόρος.

Λόγω του ότι το μέχρι και η τελευταία σταγόνα καυσίμου ήταν απαραίτητη για την αποστολή των αεροσκαφών, οι χειριστές των πρώτων αεροσκαφών που είχαν στο μεταξύ τροχοδρομήσει, πήραν εντολή να μεταβούν στα αεροσκάφη που δεν είχαν εκκινήσει για να μην χαθεί χρόνος μέχρι τα αεροσκάφη να επιστρέψουν στη θέση τους και να αναπληρωθεί το καύσιμο που είχαν καταναλώσει κατά την τροχοδρόμηση. Με αυτό τον τρόπο η ετοιμότητα συνεχίστηκε κανονικά.

Ακολουθεί δεύτερη αποδέσμευση αλλά ματαιώνεται αμέσως με φωτοβολίδα, η οποία έπεσε στα ξερόχορτα δίπλα από τα βαρέλια της βενζίνης τα οποία πήραν φωτιά, αλλά η έγκαιρη επέμβαση του πυροσβεστικού οχήματος που βρισκόταν δίπλα πρόλαβε τα χειρότερα.

«Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε και αργότερα. Δύο φορές ήρθε η διαταγή για την αποδέσμευση των F-84F και δύο φορές ανακλήθηκε! Όταν πλέον καταλάβαμε ότι δεν θα πηγαίναμε στην Κύπρο μιας έπιασαν τα δάκρυα. Λίγο αργότερα ήρθε και η είδηση της κατάρριψης του Noratlas "Νίκη 4" στον λόφο της Μακεδονίτισσας έξω από το αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Χάσαμε τέσσερις συναδέλφους εκείνο το πρωινό, ενώ με τον κυβερνήτη του μοιραίου μεταγωγικού, τον Επισμηναγό (Ι) Βασίλη Παναγόπουλο, ήμασταν συμμαθητές στη Σχολή Ικάρων», λέει συγκινημένος ο Ορέστης Κριτσωτάκης. Η ημέρα τελείωσε χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, με τους χειριστές να δοκιμάζονται για την υπομονή τους, καθώς βρίσκονταν επί ώρες μέσα στα αεροσκάφη τους κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες εξαιτίας της ανυπόφορης ζέστης.

Το πρωί της 23ης Ιουλίου κύλησε ομαλά, με συνεχείς επισκέψεις επιτελών για την εμψύχωση του προσωπικού αλλά και την διαπίστωση της ετοιμότητας, όπως του Αρχηγού 28ου Α.Τ.Α. αντιπτεράρχου (Ι) Περικλή Οικονόμου, του Υπαρχηγού Γ.Ε.Α. υποπτεράρχου (Ι) Ιωάννη Κοτσολάκη και του Αρχηγού 30ης Δ.Α.Υ. υποπτεράρχου Χριστόδουλου Μέγγουλη.

Το απόγευμα, μετά την πτήση δύο αεροσκαφών F-84F Thunderstreak, κατά τη διάρκεια του επανεξοπλισμού τους στα καταφύγια δίπλα από το C.O.C, σημειώθηκε ένα τραγικό περιστατικό. Στη διαδικασία φόρτωσης των πυρομαχικών και στη δοκιμή τους από τη θέση του χειριστού, από λάθος πυροδοτήθηκε μια ρουκέτα των 5in με αποτέλεσμα τα καυσαέριά της να τραυματίσουν σοβαρά τον σμηνία οπλουργό Ρουκουνάκη, ο οποίος κατά την μεταφορά του στο Βενιζέλειο νοσοκομείο του Ηρακλείου εξέπνευσε.



Το "Γιατί..."

Τα F-84F παρέμειναν σχεδόν για δύο ακόμη μήνες στο αεροδρόμιο του Καστελίου. Στα Χανιά επέστρεψαν στις 13 Σεπτεμβρίου του 1975 μέσω Λάρισας, ενώ το κλιμάκιο (3402 Μ.Δ/Β) της 340 Μοίρας Διώξεως Βομβαρδισμού είχε ήδη μετονομαστεί σε 345 Μ.Δ/Β. Για τους ανθρώπους όμως που απετέλεσαν το κλιμάκιο της 3402 Μοίρας Διώξεως Βομβαρδισμού στο Καστέλι της Κρήτης τον Ιούλιο του 1974, η εξέλιξη των γεγονότων και οι αποφάσεις που τελικώς πάρθηκαν και κυρίως όσες δεν πάρθηκαν, θα τους ακολουθούν ως ένα μεγάλο αναπάντητο ερωτηματικό για το υπόλοιπο της ζωής τους: Η ολοκλήρωση της αφήγησης ενός εκ των πρωταγωνιστών αυτής της πραγματικής αλλά παντελώς άγνωστης ιστορίας που έρχεται σήμερα για πρώτη φορά στο φως της δημοσιότητας είναι πέρα ως πέρα αποκαλυπτική, συγκινητική και βασανιστική μαζί: «Αν είχε πραγματοποιηθεί η αποστολή μας, η αποστολή των ελληνικών F-84F στην Κύπρο, θα είχαμε καταφέρει να πλήξουμε τον Τουρκικό Στρατό πριν από την επίσημη κατάπαυση του πυρός και τότε τα πράγματα θα ήταν σίγουρα διαφορετικά. Δεν μας ένοιαζε αν θα γυρίζαμε πίσω, ξέραμε όμως τι καταστροφή μπορούσαμε να προκαλέσουμε στις τουρκικές δυνάμεις. Ακόμα και τώρα μας βασανίζει αυτό το "γιατί"...».

Στοιχεία

Στοιχεία για τη συγγραφή του παρόντος άρθρου, αντλήθηκαν από το ανέκδοτο βιβλίο με τίτλο «Ιστορία α/δ Καστελίου» και το αρχείο του πτέραρχου ε.α κ. Γεωργίου Ορφανάκη ο οποίος έζησε από κοντά τα γεγονότα του Ιουλίου του 1974, υπηρετώντας στην 115 Π.Μ. και στην 133 Σ.Μ. όταν αποσπάστηκε το κλιμάκιο της 3402 ΜΔΒ. Λίγα χρόνια αργότερα ανέλαβε την διοίκηση της Σμηναρχίας.
Επίσης τα στοιχεία για τις μετασταθμεύσεις στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου αντλήθηκαν από το συγκλονιστικό βιβλίο του του Υποπτεράρχου (Ι) ε.α. Γεωργίου Μήτσαινα, Ελληνικά φτερά στην Κύπρο.

Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της ΠΑ και από ιδιώτες φωτογράφους.

Σημ.1
Νεότερα στοιχεία που τέθηκαν στην διάθεσή μας από τον βετεράνο Αεροπόρο και - τότε - Ανθυποσμηναγό (Ι) Παναγιώτη Κουμπούρη, που συμμετείχε στα γεγονότα, τονίζουν, σε σχέση με την αναφορά του κ. Κριτσωτάκη περί "νέων Ανθυποσμηναγών των 15 ωρών", τα εξής:

"Οι νέοι Ανθυποσμηναγοί είμασταν εμείς της 45ης Σειράς Ιπταμένων. Και οι 21 χειριστές των F-84F (Μοιρών 338-340-345) εκπαιδευτήκαμε στο ειδικό σμήνος που δημιουργήθηκε στην 115ΠΜ/340Μ, με επικεφαλή τον Αλησμόνητο - Ακάματο εργάτη και Καταπληκτικό Χειριστή και ΑΝΘΡΩΠΟ, τον Αθαν. Μπουρολιά. Στο Σμήνος συμμετείχε, ως Εκπαιδευτής/Συνοδός και ο Σεβαστός Πτέραρχος κ. Κριτσωτάκης. Όλοι ολοκληρώσαμε το Transition και το Πολεμικό τον Μάρτιο 1974, με σύνολο εξόδων 54 και 75 ώρες στα F-84F.

Άρα, τον Ιούλιο του 1974 όχι Μόνον ήμασταν ετοιμοπόλεμοι με 75 ώρες, αλλά πετούσαμε στις Μοίρες μας ως ετοιμοπόλεμοι χειριστές. Εγώ, που ήμουν ο πρώτος χειριστής, από την σειρά μας που έφυγε από τα F-84F, μετατέθηκα τον Απρίλιο του 1974 στα F-4Ε στην 117ΠΜ, είχα πετάξει στην Μοίρα μου αρκετές ώρες επιπλέον ως ετοιμοπόλεμος χειριστής. Άρα οι 20 υπόλοιποι συμμαθητές μου που έμειναν στα F-84F είχαν ακόμη περισσότερες ώρες.

Σημειωτέον ότι, ήμουν και εγώ ένας από τους χειριστές Ανθυποσμηναγούς, που σε κάποια φάση και για αρκετές ημέρες, ήταν στο Καστέλι.

Είχα επιστρέψει στα F-84F, λόγω της κρίσης, ως προσφάτως ετοιμοπόλεμος στα F-84F, και λόγω του ότι είχα ολοκληρώσει μόνο τα μαθήματα εδάφους (ΚΕΜ) στα F-4Ε, και δεν είχα αρχίσει ακόμη την πτητική εκπαίδευση στα F-4Ε".

http://defenceline.gr/index.php/history/item/1748-thunderstreak